Wat doe je met emoties?

— 29 april 2020

Stel, je bent goed bezig. Met je werk, je studie, met je trainingen. Maar je hebt ook van die momenten waarop je het even niet ziet zitten. En daar baal je van.

Misschien maakt de onzekerheid je chagrijnig of raak je gefrustreerd door wat er níet kan. Of je maakt je zorgen en twijfelt over hoe verder. Gevoelens als boosheid, ongeduld, onzekerheid of gemis noem ik in dit stuk ‘negatieve gevoelens’. Negatief omdat we er meestal graag vanaf willen. (Overigens: daarmee doe ik ze geen recht, want het zijn enorm belangrijke signalen. Maar daarover verderop meer.)

zijn negatieve gevoelens een teken van zwakte?

Waarschijnlijk zou je die gevoelens het liefst negeren. Of op een andere manier zorgen dat ze zo snel mogelijk overgaan. De meesten van ons hebben geleerd om negatieve gevoelens niet toe te laten, en er zeker geen anderen ‘mee lastig te vallen’. Misschien vind je zelfs dat je ze niet hoort te hebben, want je bent gezond en er zijn anderen die veel grotere, of échte problemen hebben. Soms vinden we negatieve gevoelens een teken van zwakte, van mentaal niet stevig in je schoenen staan.

Over het algemeen ontwikkelen we strategieën om van onze negatieve gevoelens af te komen. We zoeken afleiding in gezelschap of social media, in eten, drinken, sport of muziek. Eigenlijk zijn dit manieren om je nare gevoelens te verdringen; misschien werkt het tijdelijk, maar er is niet werkelijk iets opgelost. Sommige strategieën komen te vervallen, nu we een deel van onze ‘gewone’ dagelijkse bezigheden on hold hebben gezet. Laten we het maar zien als een mooie gelegenheid om te oefenen met een veel duurzamer manier van omgaan met die niet-zo-fijne gevoelens.

anders kijken naar gevoel

Om anders te kijken naar gevoel is het nodig om te begrijpen waar gevoel toe dient. Waarom hebben we gevoelens, hetzij positief, hetzij negatief? Je kunt gevoel zien als een signaal van binnenuit, als informatie van je-zelf. Je gevoel laat je hiermee weten of de huidige situatie goed voor je is, of juist niet. Als jij je happy voelt is dat een teken dat aan je behoeften is voldaan; er is voorzien in alles wat je hier en nu nodig hebt om gezond te functioneren. Een onplezierig gevoel laat jou weten dat er iets niet klopt, of dat er iets ontbreekt. Het vertelt je dat jij nog iets nodig hebt.
(Hier zie je de reden waarom de term ‘negatieve’ gevoelens eigenlijk niet klopt; ze voelen wel onplezierig maar zijn er om je duidelijk te maken dat je iets nodig hebt, voor jouw welzijn!)

onder je gevoel ligt een behoefte

Een eenvoudig voorbeeld voor de samenhang tussen gevoel en behoefte is ons gevoel van dorst. Zodra we in staat zijn om dat specifieke gevoel te labelen als ‘dorst’, kunnen we tegemoet komen aan onze behoefte aan water. Als we het gevoel niet herkennen en daarmee ook de onderliggende behoefte niet invullen, brengen we onszelf schade toe.

Dit voorbeeld laat nog iets anders zien: ons gevoel is niet talig. Om een gevoel te benoemen hebben we ons vermogen nodig om ervaringen te ver-woorden. En het is vaak best lastig om daar precies in te zijn; om verder te komen dan containerbegrippen als chagrijnig of gefrustreerd. Maar je zult zien dat het precíes benoemen van je gevoel vaak al het halve werk is: ‘o, ik werd zo boos op die ander omdat ik eigenlijk heel teleurgesteld was’. Vanuit boosheid was je waarschijnlijk niet ver gekomen, in de interactie met die ander. Nu je ziet dat je teleurgesteld bent kan je gericht vragen om wat je mist of nodig hebt.

Hieronder vind je nog een paar andere combinaties van gevoel en onderliggende behoeften; je ziet dat er heel persoonlijke, en situatie gebonden combinaties zijn.

gevoel > behoefte:
dorst > water
kou > warmte
boosheid > support, gehoord worden
verdriet > troost, bevestiging
teleurstelling > betrouwbaarheid, verbinding, resultaat

als je het beste met jezelf voor hebt …

Waarom is het belangrijk om jezelf hierin te trainen? Zolang je negatieve gevoelens wegduwt mis je essentiële informatie over wat jij nodig hebt, om het goed te hebben en om tot je beste prestaties te komen. Stel je voor dat je dorst niet herkent als behoefte aan water, dan houdt het leven na een dag of drie op. In feite leren jouw gevoelens je hoe je optimaal voor jezelf zorgt; negatieve gevoelens geven aan wat er ontbreekt, de positieve laten zien wat jij nodig hebt!

Train jezelf door eens per dag in te zoomen op je gevoel. Wat neem je waar? Hoe noem je dit? Verfijn tot de benaming precies past bij wat jij voelt. Kijk dan welke onderliggende behoefte er te vervullen is. En wees creatief om daarin alsnog te voorzien. Misschien kan dat niet altijd voor de volle 100%; ik kan me voorstellen dat je een keer uitkomt bij de behoefte aan samen, in de boot. Vraag jezelf dan af hoe je dat zo precies mogelijk benadert; chat met je ploeg, zet de ergometer buiten of ga hardlopen langs de Schie.

grip op jezelf én je resultaten

Oefening vraagt tijd, en het vergt ook moed. Het is niet zo makkelijk om je te verdiepen in wat niet fijn voelt. En om er vertrouwen in te hebben dat dit je iets leert over jezelf, dat je er baat bij zal hebben. In feite leer je met deze methode jezelf beter begrijpen, en beter voor jezelf zorgen. Je voorkomt dat je situaties gaat mijden die deze gevoelens bij je oproepen. In tegenstelling tot wat we dachten zijn negatieve gevoelens geen teken van zwakte; door te leren begrijpen wat ze je te zeggen hebben wordt je mentaal sterker. Je vergroot je zelfredzaamheid en krijgt grip op je eigen gedrag zodat je betere resultaten boekt, met meer plezier en zelfvertrouwen!

Wil je oefenen? Kijk dan eens in deze lijst; je vind er een paar veel voorkomende gevoelens en behoeften. Stap in de situatie die je wilt onderzoeken en vind het begrip wat jouw gevoel het best vertaalt. Ga dan naar de lijst met behoeften en onderzoek welk begrip past; je kunt hiervoor de volgende zin aanvullen: ‘ik voel me [gevoel] omdat ik behoefte heb aan [behoefte]’.

Dit is een verkorte lijst. Wil je meer weten, vraag dan bij mij een uitgebreide lijst op of kom een keertje sparren met deze methode. Mail of bel.