Zelfsturing
— 22 juni 2021
Afgelopen dagen vielen ineens wat stukjes op hun plaats. Misschien ken je dat gevoel wel: je rijdt in een stad waarvan je bepaalde delen goed kent, maar eerder niet wist hoe het een met het ander verbonden is. Op het moment dat je de samenhang ontdekt verandert ook direct het beeld in je hoofd; losse stukken voegen zich samen tot een nieuw geheel. Je ziet het verband tussen de delen en dat brengt je nieuwe routes, nieuwe mogelijkheden.
ontladen
Zo kreeg ik een paar jaar geleden een boek van Peter Levine, De stem van je lichaam. Ik was geboeid door wat ik las over de eigenschap van ons lichaam om niet-ontlaadde spanning op te slaan en vast te zetten in spierspanning.
van binnenuit
Onlangs haalde ik Levine opnieuw van de plank. Ik wilde nalezen wat hij schrijft over de hersenstam, in relatie tot onze primaire reactie om te vechten, te vluchten of ons doodstil te houden. Verderop trof ik een fragment waarin wordt beschreven hoe niet alleen prikkels van buitenaf, maar ook signalen van binnenuit onze hersenstam informeren over gevaar.
Denk bij deze signalen van binnenuit aan onrust of verstoring in de organen in onze borst- en buikholte – die allen verbonden zijn aan de grote zenuw naar onze hersenstam – maar ook aan spierspanning, bijvoorbeeld in nek of schouders.
Simpel gesteld: onrust in je buik, of onbewuste spierspanning in bijvoorbeeld schouders of kaak, geeft aan ons reptielenbrein het signaal van ‘gevaar!’.
signaal
Dit signaal wordt opgevolgd door ons autonoom zenuwstelsel. Het sympathisch deel zet aan tot een verhoogde hartslag, ter ondersteuning van vechten of vluchten. Reactie van het parasympatisch deel van ons zenuwstelsel leidt juist tot een verlaging van de hartslag en (over)prikkeling van het spijsverteringsstelsel; deze immobilisatie of ‘freeze’ van ons lichaam gaat uit van een gevaar waarbij we ons beter ‘dood’ kunnen houden; misschien ziet de vijand ons dan niet of doet zich later een gelegenheid voor om alsnog te vluchten.
onderkennen van wat jou beweegt
Hoewel Levine’s boek zich richt op behandeling van trauma, vond ik er antwoorden die bruikbaar zijn voor zelfsturing.
Het gaat om het besef dat lichaam en hersenen samenwerken om ons te beschermen. Dat betekent dat signalen van je lichaam de moeite waard zijn om te onderzoeken, ze niet te zien als ongewenst, vervelend of als iets wat zo snel ‘weg’ moet. Wanneer je meer bewustzijn kunt ontwikkelen op verschijnselen als onrust, zenuwen in je buik, spanning in je spieren, ontstaat de mogelijkheid om er mee om te gaan, tot andere keuzes te komen, beter te focussen.
spanning
Een voorbeeld uit eigen ervaring. Wanneer ik voor een nieuwe stap of een spannende bijeenkomst sta, ervaar ik dat in m’n lichaam. Er is spanning rond m’n middenrif, en extra spierspanning in mijn benen en schouders. Voorheen vond ik dit heel vervelend; het verschijnsel was me bekend maar zeker niet welkom.
Totdat ik de genoemde signalen wat beter ging waarnemen, er juist wel aandacht aan gaf, en erkende dat ze voor mij bij een spannende situatie horen. Er was eigenlijk alle reden voor wat alertheid! En zodra ik dat kon onderkennen, min of meer ging verwachten wat zich bij mij zou voordoen, werden de signalen milder. Ik herken ze nu, kan ze als het ware opvangen, en erkennen. Het is alsof ik m’n systeem gerust kan stellen: ja, inderdaad, dit is spannend, maar je hoeft niet verder aan te dringen, ik ben me er van bewust.
aan de slag?
Onderzoeken wat jou precies triggert? Bel voor ’n afspraak!
Lees ook dit artikel over de relatie tussen hersenen en spijsvertering.
